Những năm gần đây, Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) và Ngân hàng Thế giới (WB) tập trung vào các dự án phát triển thủy điện và thủy lợi. Đây là một lĩnh vực mới, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của người dân, đặc biệt là người nghèo tại các vùng nông thôn miền núi. Kèm theo điều khoản vay là chính sách an toàn mà các dự án phát triển cần phải tuân thủ được đưa ra bởi các Ngân hàng trên. Tiếp tục theo đuổi mục tiêu về giám sát các dự án phát triển do các tổ chức tài chính quốc tế thực hiện trong lĩnh vực tài nguyên nước, Mạng lưới Sông ngòi Việt Nam tiến hành nghiên cứu về tiểu dự án “Đường dây 500 kV Sơn La – Hòa Bình – Nho Quan”, là một hợp phần trong dự án “Đường dây truyền tải điện phía Bắc mở rộng”.

Dự án được kí kết giữa Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) và chính phủ Việt Nam vào tháng 8/2005 và hoàn thành vào năm 2010, trực tiếp ảnh hưởng đến 3 tỉnh Sơn La, Hòa Bình và Ninh Bình. Do thời gian và nguồn lực có hạn, Mạng lưới Sông Ngòi Việt Nam trước tiên thực hiện nghiên cứu tại huyện Mộc Châu – Sơn La, một trong những huyện chịu  ảnh hưởng lớn nhất từ dự án. Trong tháng Mười 2012, nhóm nghiên cứu đã thu thập thông tin tại bốn xã có nhiều hộ dân bị ảnh hưởng nhất là Chiềng Hắc, Chiềng Yên, Đông Sang, Mường Sang huyện Mộc Châu, Sơn La và làm việc với Ban Giải phóng mặt bằng huyện, là đơn vị chịu trách nhiệm trực tiếp thực hiện dự án, để thu thập thông tin, đồng thời giám sát các chính sách bảo trợ xã hội của Ngân hàng ADB áp dụng cho dự án đãđược thực hiện như thế nào. Nghiên cứu tập trung vào những tác động của dự án đối với đời sống của người dân bị ảnh hưởng, cuộc sống của người dân sau khi tái định cư và việc thực hiện công bố thông tin, sự tham gia, giải trình trách nhiệm. Nhóm nghiên cứu đã phỏng vấn gần 100 đại diện gia đình bị ảnh hưởng bởi dự án và cán bộ địa phương, đồng thời sử dụng thêm các công cụ khai thác thông tin khác như phỏng vấn nhóm, vẽ sơ đồ thôn bản trước và sau khi đường dây đi qua để thấy được cuộc sống của người dân ở đây trước và sau dự án. Tại địa bàn này đa số các hộ gia đình bị ảnh hưởng là người dân tộc thiểu số (Thái, Mường, Sinh Mun, Mèo), có trình độ học vấn thấp, thu nhập dựa vào nông nghiệp là chủ yếu và có nhiều hộ là hộ nghèo nên khả năng thích ứng với cuộc sống mới sau khi dự án tác động vào gặp nhiều khó khăn. Nhận định bước đầu bằng những thông tin thu thập được cho thấy rằng chính quyền địa phương và các bên liên quan gặp nhiều khó khăn trong việc thực hiện tốt chính sách bảo trợ của ADB. Kết quả của nhóm nghiên cứu sau khi hoàn thiện sẽ được tham vấn chính quyền và người dân địa phương, và cuối cùng sẽ gửi những khuyến nghị này lên ngân hàng ADB nhằm đảm bảo chính sách an toàn của người dân được thực hiện đúng và đủ đảm bảo quyền lợi với nhóm người bị tổn thương mà phía Ngân hàng đã đề ra.

Văn phòng VRN miền Bắc