Theo Viện Khoa học thủy lợi miền Nam, dự báo mùa khô 2018- 2019 có khả năng xảy ra mặn xâm nhập sớm, sâu với những biến động phức tạp. 

Theo đó, khu vực Nam Trung Bộ và tỉnh Vĩnh Long nói riêng sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc cấp nước cho sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt của người dân. Để chủ động phòng chống hạn mặn, mới đây, UBND tỉnh đã ban hành kế hoạch phòng chống thiếu nước và hạn hán, xâm nhập mặn phục vụ dân sinh, đảm bảo sản xuất vụ Đông Xuân năm 2018- 2019 và Hè Thu năm 2019.

Theo Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia, hiện tượng ENSO được dự báo sẽ chuyển sang trạng thái El Nino với xác suất trong khoảng 60- 70% từ tháng 11/2018 đến những tháng đầu năm 2019.

Theo đó, mùa mưa sẽ kết thúc sớm hơn trung bình nhiều năm. Vụ Đông Xuân 2018- 2019, lượng mưa trên toàn quốc phổ biến thấp hơn trung bình nhiều năm từ 10- 30%, lượng dòng chảy các sông ở Nam Trung Bộ thấp hơn từ 30- 60%.

Còn theo Viện Khoa học thủy lợi miền Nam, lũ 2018 xuất hiện sớm nhưng giảm nhanh sau khi đạt đỉnh, dẫn đến dòng chảy từ thượng lưu về ĐBSCL đang xuống ở mức rất thấp so năm 2017 và trung bình nhiều năm từ 1980 đến nay.

Dự báo mùa khô 2018- 2019 có khả năng xảy ra mặn xâm nhập sớm, sâu với những biến động phức tạp và gay gắt nhưng có thể ít nghiêm trọng hơn mùa khô 2015- 2016 (khả năng mặn xâm nhập sâu từ cuối tháng 1/2019 trở đi).

Lý giải nguyên nhân hạn mặn xâm nhập sâu, PGS. TS. Lê Anh Tuấn- Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu (ĐH Cần Thơ) nhận định “Do hồi xưa, ở các vùng phía trên như tứ giác Long Xuyên, Đồng Tháp Mười là những chỗ trữ nước rất nhiều. Khi lũ về chứa trong 2 vùng trũng ở đó, mùa khô nước từ từ thấm qua, giảm xâm nhập mặn. Hiện vùng trữ nước phía trên không còn nữa nên mặn xâm nhập nhiều hơn. Theo đó, ông khuyến cáo các tỉnh vùng ĐBSCL “cần có chiến lược đừng làm cho hậu quả nặng nề thêm…”

Tháng 12/2018, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long ban hành kế hoạch phòng chống thiếu nước và hạn hán, xâm nhập mặn phục vụ dân sinh, đảm bảo sản xuất vụ Đông Xuân năm 2018- 2019 và Hè Thu năm 2019.

Việc ban hành kế hoạch nhằm đảm bảo tưới cho 56.000ha lúa, trên 22.400ha màu vụ Đông Xuân; 53.000ha lúa, 20.000ha màu vụ Hè Thu và 56.377ha cây lâu năm hiện có trong tỉnh. Đặc biệt, đảm bảo ngăn mặn, cấp nước tưới cho hơn 30.000ha lúa Hè Thu, hơn 3.200ha màu ở các huyện bị ảnh hưởng xâm nhập mặn và Vũng Liêm, Trà Ôn, Mang Thít.

Đồng thời, đảm bảo cấp nước sinh hoạt cho người dân, đặc biệt chú trọng hơn 62.065 hộ ở nông thôn hiện chưa có nước máy sử dụng, hộ ở nội đồng xa kinh, rạch lớn sẽ gặp khó khăn về nguồn nước sinh hoạt do nước bị cạn kiệt, ô nhiễm, nhiễm mặn.

Theo kế hoạch, mặn xâm nhập vào tỉnh Vĩnh Long theo 2 hướng sông Cổ Chiên và sông Hậu. Cụ thể, hướng sông Cổ Chiên sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ cù lao Dài (thuộc Vũng Liêm).

Trên đất liền, mặn sẽ xâm nhập vào các sông nối với sông Cổ Chiên như Cái Hóp, Nàng Âm (2 sông này đã xây cống ngăn mặn), sông Vũng Liêm, Trường Định, sông Măng Thít và ảnh hưởng các xã thuộc 2 huyện này. Còn theo hướng sông Hậu, sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ cù lao Mây (thuộc Trà Ôn).

Trên đất liền, mặn xâm nhập vào các sông nối với sông Hậu như rạch Tân Dinh, rạch Chiết, Mương Điều, rạch Tra, rạch Bang Chang, sông Trà Ôn, ảnh hưởng các xã thuộc huyện Trà Ôn và một phần huyện Tam Bình.

Kế hoạch đặt ra các kịch bản: 1. Xâm nhập mặn nhẹ, mực nước sông rạch sụt giảm nhẹ; 2. Xâm nhập mặn sâu, độ mặn lên cao như đã xảy ra trong những ngày Tết Nguyên đán 2016, mực nước sông rạch sụt giảm mạnh; 3. Mặn xâm nhập rất sâu, độ mặn lên rất cao vượt đỉnh mặn năm 2016, mực nước sông rạch rất thấp.

Theo đó, xác định phạm vi, vùng ảnh hưởng và các biện pháp ứng phó. Ở kịch bản xấu nhất (kịch bản 3), Vĩnh Long được dự báo có 5 huyện- thị bị ảnh hưởng từ 2- 10‰ trở lên, với diện tích tự nhiên bị ảnh hưởng trên diện rộng 66.524ha (Vũng Liêm 30.960ha, Trà Ôn 25.905ha, Mang Thít 6.000ha, Tam Bình 2.909ha và TX Bình Minh 750ha).

Theo đó, tất cả số trạm cấp nước thu nước mặt ở Vũng Liêm, Trà Ôn đều bị ảnh hưởng nguồn nước nhiễm mặn trên 2‰. Riêng các trạm cấp nước ở một số xã thuộc Mang Thít có thể bị ảnh hưởng. Theo đó, biện pháp ứng phó là đóng toàn bộ cống ngăn mặn ở Vũng Liêm, Trà Ôn, Mang Thít, Tam Bình, TX Bình Minh; trữ nước trong đồng triệt để; mở cống hạn chế ở vùng khác.

Đồng thời, bơm tưới cho vùng gò cao; ngưng bơm hút nước cho tất cả các trạm cấp nước sử dụng nước mặt khi độ mặn từ 3‰ trở lên; bơm hút nước lúc triều xuống khi độ mặn xuống thấp hơn 3‰. Mặt khác, chú trọng khai thác giếng ngầm để cấp nước sinh hoạt cho dân vì các nhà máy nước mặt đã ngưng hoạt động và nước trữ trong kinh, mương, ao… đã cạn.

Bên cạnh thành lập BCĐ phòng chống hạn và xâm nhập mặn ở cấp huyện để chủ động ứng phó với kịch bản xấu nhất này, UBND tỉnh đặc biệt chú trọng “cụ thể hóa” các biện pháp công trình, phi công trình cụ thể. Dự kiến tổng nguồn vốn thực hiện kế hoạch khoảng 115 tỷ đồng.

Ông Trần Hoàng Tựu- Phó Chủ tịch UBND tỉnh- nhắc lại đợt hạn mặn mùa khô năm 2015- 2016 và cho rằng tình hình hiện nay cũng tương tự và “thực tế, vào hạ tuần tháng 12/2018 phía sông Cổ Chiên mặn đã xuất hiện, độ mặn 2‰ đo được tại cống Cái Hóp (xã Đức Mỹ, huyện Càng Long- Trà Vinh).

Theo đó, ông lưu ý BCH Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh và các huyện- thị cần đặc biệt chú trọng các giải pháp phòng chống hiệu quả, đảm bảo an toàn cho sản xuất và dân sinh.