Nằm ngay gần trung tâm huyện Nông Cống (Thanh Hóa) nhưng nhiều năm nay, hàng nghìn người dân xã Tế Thắng phải sử dụng nguồn nước giếng không đảm bảo, có vị mặn, chát. Án ung thư từ nguồn nước khiến người dân vô cùng lo lắng, hoang mang.
Hiện xã Tế Thắng có 1567 hộ, với 5760 nhân khẩu thuộc diện chưa được tiếp cận với nước sạch. Nước giếng khơi hoặc đã khoan sâu xuống đất vài chục mét nhiều xóm có màu đen như có lẫn quặng, còn khu vực khác lại màu vàng khè. Đem nguồn nước này đun sôi thì dưới đáy ấm có một lớp kết tủa, lâu ngày thành cả tảng. Chính vì vậy mà người dân ở đây không dám sử dụng nguồn nước này cho ăn uống.
Họ thích ứng bằng cách mỗi hộ xây dựng một bể nước lộ thiên để chờ trời mưa. Trong trường hợp không có mưa hoặc nhu cầu sử dụng quá lớn thì người dân đành “cắn răng” ra mua nước bình về sử dụng. Ở cái xứ “được mùa Nông Cống sống mọi nơi” chưa mưa đã ngập này thì người dân lại thêm một gánh nặng, cột chặt họ vào cái đói, cái nghèo mãi chưa thoát ra được.
Chúng tôi trở lại làng Thổ Vị (Tế Thắng) trong tiết trời nắng chênh chao giữa tháng 9. Dù đang là chính vụ gặt nhưng trong làng chỉ lưa thưa người. Làng nằm dưới chân núi Nưa, nơi có trữ lượng quặng a-mi-ăng trong đất đá khá lớn. Trước đây hễ nhắc đến Thổ Vị là người ta đã gai gai người vì nó gắn liền với “làng ung thư”.
Hoặc phải "cắn răng" sử dụng nước đóng bình như nhà bà Hợp
Không có thống kê chính xác số người chưa kịp an hưởng những tháng ngày tươi đẹp đã ra nghĩa địa "làm bạn với giun dế" vì căn bệnh quái ác. Khoa học đã chứng minh bụi toả ra từ các sợi a-mi-ăng là rất độc hại đối với sức khoẻ con người.
Trước đây vì sẵn có đá ở chân núi nên người dân Thổ Vị từ nhiều đời vẫn dùng đá có chứa sợi a-mi-ăng để kè giếng lấy nước sinh hoạt. Nhưng rồi khi thấy trong làng có nhiều người chết do ung thư nên họ hoang mang và không dám sử dụng loại đá ấy nữa. Cộng với hiệu quả kinh tế không nhiều từ việc đồng áng nên những thanh niên, người có sức khỏe trong làng đều nhanh chóng vào Nam, các nơi lập nghiệp khiến ngôi làng càng trở nên hiu hắt.
Lau vội giọt mồ hôi khi có khách vào hỏi thăm, bà Nguyễn Thị Hợp cho biết: “Cả cái làng này không nhà nào dám dùng nước giếng khoan để ăn uống vì nước bẩn và có phèn, thậm chí còn có chất nhớt, dính. Nước bơm lên tôi phải lọc 2 lần nhưng cũng chỉ dùng để rửa, tắm giặt. Mặc dù tốn kém nhưng vì lo cho sức khỏe gia đình nên gia đình đành bỏ tiền mua nước bình đóng sẵn để dùng trong ăn uống. Làng có nhiều người bị ung thư, có bao nhiêu tài sản bán hết chữa bệnh mà không hiệu quả”.
Khi chúng tôi giới thiệu không phải đoàn khảo sát, bà Hợp thở dài: “Dân ở đây ai cũng mong mỏi địa phương sẽ sớm có dự án nước sạch để đỡ phải sống trong cảnh thiếu thốn và đợi chờ như hiện nay. Mong các anh phản ánh dùm cho, chứ dân chứng tôi kêu không thấu".
Trở ra thôn 5, xã Tế Thắng, chị Nguyễn Thị Lan than thở: “Tôi ở nơi khác về đây lấy chồng, nước có vị mặn, không biết là nhiễm chất gì nhưng đồ dùng trong nhà bằng kim loại mà rửa qua là gỉ hết, quần áo giặt thì ố vàng. Nhà tôi khoan giếng cũng khó khăn lắm, khoan mấy lần mới có nước. Giếng sâu hơn 50m mà vẫn bị cạn kiệt vào mùa khô. Hiện tại tôi phải xin nước nhà hàng xóm, cứ hai ngày phải bơm một lần nên cũng vất vả. Chồng tôi đang đi làm ăn xa, khi nào về sẽ khoan cái mới, chứ không thể xin thế này mãi được. Nhà tôi cũng phải mua một bể chứa nước mưa để phục vụ cho việc ăn uống hàng ngày".
Nguồn nước ngầm vàng khè, đóng cặn khiến người dân lo lắng
Các cơ quan, công sở đóng tại địa phương này cũng phải loay hoay xoay trở để có nguồn nước sạch sử dụng. Trường Mầm non xã Tế Thắng có hàng trăm cháu ăn bán trú nên sức ép về nước sạch ngày một lớn. Tại trường có một cái giếng khoan nhưng chỉ dùng để vệ sinh, còn ăn uống thì hoàn toàn dùng nước mưa. Trường đã đầu tư 4 bể nước mưa, mỗi bể chứa khoảng 20 – 30 m3 nước. Lượng nước mưa trong các bể được lọc thủ công qua cát, sỏi dùng để ăn uống quanh năm. Mong muốn của nhà trường là sớm có nguồn nước sạch để việc sinh hoạt hàng ngày của cô trò được đảm bảo.
Trao đổi với PV, Chủ tịch UBND xã Tế Thắng Hoàng Văn Khánh cho hay: "Nguồn nước của xã rất khan hiếm, đã vậy 80-90% nước giếng khoan của xã có vị mặn, màu vàng, chứa sắt. Nhà nào cũng phải sắm thêm một bể chứa nước mưa để dùng cho việc ăn uống. Trước nhu cầu cấp thiết của người dân, đầu năm 2017 tỉnh chấp thuận cho dự án nước sạch của công ty Việt Thanh nhưng cho đến nay vẫn chưa thấy triển khai. Năm 2018, Viện Dân số, Sức khỏe và Phát triển cũng có dự án hỗ trợ người dân Tế Thắng sớm tiếp cận nước sạch thông qua việc đấu nối đường ống nước từ chi nhánh cấp nước thị trấn Nông Cống. Tuy nhiên dự án này không được UBND tỉnh chấp thuận, vì bị chồng với dự án của Việt Thanh. Chúng tôi tha thiết kính mong các sở, ban, ngành cấp tỉnh, huyện cũng như doanh nghiệp nhanh chóng có giải pháp đưa nguồn nước sạch về với địa phương".
Được biết, tháng 10/2018, Dự án Sức khỏe môi trường VEF-AF, do Viện PHAD đề xuất triển khai tại 1 số xã, trong đó có xã Tế Thắng (huyện Nông Cống), nguồn vốn do cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ tài trợ. Dự án muốn được hỗ trợ người dân nông thôn sớm được tiếp cận nguồn nước sạch. Tuy nhiên ngày 22/11/2018, UBND tỉnh Thanh Hóa đã có công văn về việc giải quyết các đề nghị của Viện PHAD liên quan đến dự án này.
Công văn nêu rõ: Do các xã Tế Tân, Tế Lợi, Tế Thắng, huyện Nông Cống thuộc phạm vi cấp nước của dự án Hệ thống nước sạch nông thôn liên huyện Việt Thanh VnC, do Công ty cổ phần Việt Thanh VnC làm chủ đầu tư, đã được Chủ tịch UBND tỉnh chấp thuận và điều chỉnh chủ trương đầu tư tại các Quyết định số 1242/QĐ-UBND ngày 20/4/2017, số 4429/QĐ-UBND ngày 20/11/2017, nên việc Viện PHAD đề nghị như trên là không phù hợp với thực tế.
Vậy là dự án Sức khỏe môi trường của Viện PHAD do Hoa Kỳ tài trợ không được UBND tỉnh Thanh Hóa chấp thuận thực hiện tại Tế Thắng. Song điều đáng nói là chưa biết khi nào Công ty Việt Thanh mới thực hiện Dự án này và người dân Tế Thắng còn phải sống trong tình trạng “mỏi mòn chờ nước sạch” đến bao giờ?
Thanh Phương
Theo báo Công Lý