4/9/2012 - RFA
Một viên chức cho biết con đập thứ hai được lên kế hoạch trên dòng chính Mê Công chưa được bắt đầu xây dựng.

Dự án thủy điện Don Sahong được đề xuất nằm trên dòng chính Mê Công tại Khone Falls ở phía Nam Lào và, giống dự án đập thứ nhất là Xayaburi đã gây nhiều tranh cãi; một tổ chức khu vực hoạt động về sự phát triển đường thủy sẽ phán quyết có tán thành dự án này hay không.

Một viên chức giấu tên thuộc bộ Năng lượng và Khoáng sản của Lào đã có cuộc nói  chuyện với RFA. Viên chức này phủ nhận báo cáo do tổ chức Sông ngòi Quốc tế, đặt trụ sở tại California phát hành hồi cuối tuần; báo cáo viết rằng các công nhân đã bắt đầu mở một đường nước cho cá đi tại một điểm gần địa điểm lên kế hoạch xây dựng đập Don Sahong.

Viên chức này cho biết: “Bộ Năng lượng chưa tiến hành hoạt động xây dựng nào.”

“Chúng tôi vẫn còn nhiều quá trình thủ tục khác [trước khi dự án được tán thành].”

Những nhà quan sát cho hay hoạt động xây dựng tại hầu hết các dự án chính ở Lào đều bắt đầu trước khii nhận được sự tán thành chính thức.

Pianporn Deetes, điều phối viên tại Thái Lan của Sông ngòi Thế giới, cho biết, trong khi chưa có dấu hiệu gì về việc xây dựng “con đập”, thì việc chuẩn bị đang được tiến hành. Công việc chuẩn bị cũng không nên được tiến hành mà thiếu sự tán thành của bốn quốc gia Ủy hội Sông Mê Công (MRC).

Deetes nói với RFA: “Chúng tôi thấy người ta đã mở dòng nhanh chóng tại khu vực Hou Xang Noi gần địa điểm xây đập. Người dân làng thì cho biết rằng đó là một dòng kênh mới để cá đi qua Don Sahong.”

“Điều quan trọng nhất là, công tác chuẩn bị cũng không nên được tiến hành vì, giống trường hợp đập Xayaburi, Don Sahong chưa nhận được sự chấp thuận của các quốc gia hạ lưu vực sông Mê Công.”

Ảnh: RFA

 Hoạt động chuẩn bị

Theo tổ chức Sông ngòi Quốc tế, cuối năm ngoái, nhà phát triển đập là Tập đoàn Mega First Berhad của Malaysia đã phá hủy một thác nước và làm nổ tung một dòng kênh rông 5m (16.5 foot) làm đường đi cho cá quanh năm.

Tổ chức này cho biết, mở kênh là một nỗ lực tạo đường đi cho cá thay thế cho dòng kênh trong dự án đập, nhưng dân làng đã nói rằng họ bị cấm đánh bắt bằng các phương pháp truyền thống trên dòng kênh mới bắt đầu từ năm 2014, và điều này sẽ làm mất đi một nguồn thu nhập lớn và đe dọa an ninh lương thực.

Deetes tiếp tục cho biết rằng do thiếu sự cho phép từ tất cả các quốc gia MRC – bao gồm Lào, Việt Nam, Thái Lan và Campuchia – tất cả hoạt động dự án cần được dừng lại, kể cả công tác chuẩn bị cho xây dựng.

Lào tiếp tục cho rằng sự đồng thuận chung không bao gồm “công tác chuẩn bị” đối với một dự án Mê Công, nhưng MRC vẫn chưa thống nhất về định nghĩa này.

Là con đập đầu tiên trên dòng chính Mê Công, Xayaburi cũng chính là công trình đầu tiên phải trải qua quá trình rà soát khu vực thông qua MRC, và tổ chức này đã thể hiện sự dè dặt trước dự án.

Thông qua MRC – tổ chức được thành lập năm 1995 – các nước thành viên đã đồng ý với một hiệp định về tham vấn và thông báo giữa các quốc gia sử dụng chung những tài nguyên của con sông, nhưng tổ chức này lại không có quyền hành pháp về những gì Lào thực hiện đối với hai con đập.

Một nghiên cứu của nhóm này đã đề xuất trì hoãn 10 năm đối với tất cả các con đập trên sông Mê Công vì cần có nghiên cứu sâu hơn về các tác động môi trường và kinh tế xã hội đáng kể tiềm tàng.

Dự án bị chỉ trích

Theo tổ chức Sông ngòi Quốc tế, đập Don Sahong có công suất 260-380 MW được xây dựng với mong muốn sản xuất ra điện và xuất khẩu tới Thái Lan hay Campuchia.

Mega First đã thông báo rằng đánh giá môi trường của con đập đã được chính phủ Lào tán thành vào tháng Tư và họ sắp kí kết một thỏa thuận mua điện với chính phủ trong thời gian nhượng quyền là 30 năm.

Đánh giá tác động môi trường chưa được chính thức công bố rộng rãi.

MRC đã lên tiếng phản đối Don Sahong, và cho biết một Đánh giá Môi trường Chiến lược 2010 cho hay con đập sẽ chặn khúc sông duy nhất của Mê Công mà cá có thể di cư qua trong suốt mùa khô.

Đánh giá cũng ghi nhận rằng theo các chuyên gia về cá, hiện không có một kĩ thuật nào hiệu quả để giảm thiểu rủi ro do các đập dòng chính đem lại đối với số lượng cá sông Mê Công.

Ame Trandem, Giám đốc chương trình Đông Nam Á của Sông ngòi Quốc tế, phát biểu đập Don Sahong sẽ là “một thảm họa cho thủy sản Mê Công.”

“Con đập sẽ chặn sự di cư quan trọng của cá và làm mất đi sinh kế của người dân địa phương phụ thuộc thực phẩm của họ vào nguồn cá đó. Giống đập Xayaburi, các tác động sẽ là xuyên biên giới.”

Deetes của tổ chức Sông ngòi Quốc tế cho biết chính phủ Lào “dùng lại những lời nói dối mà họ đã làm với đập Xayaburi” và kêu gọi MRC hãy “hành động” chống lại dự án.

Bà cho biết: “Trước khi quá muộn, các chính phủ MRC, ban thư kí, và các nhà tài trợ kêu gọi dừng ngay các hoạt động trên cả 2 đập” là điều rất quan trọng.

Ngoài ảnh hưởng tiềm tàng đối với ngư nghiệp, Don Sahong bất chấp rủi ro đối với những con cá heo nước ngọt Irrawaddy cuối cùng còn lại tại Lào, cũng như việc nắn dòng ở Khone Falls, và khai thác khu vực này như một địa điểm du lịch.

Nguồn: http://www.rfa.org/english/news/laos/construction-09042012172843.html   
Dương Hằng dịch